Kurbanlık seçiminde dikkat edilmesi gereken hususlar

GÜNDEM

İslam alemi 2023'ün ikinci bayramı Kurban Bayramı'nı karşılamaya hazırlanıyor.

28 Haziran'da başlayacak bayram öncesi hareketlilik arttı.

Kurbanlıklar kurban pazarlarında yerlerini alırken, ibadetini yerine getirecekler de kurban kesim hazırlıklarına başladı.

Bir yandan da kurbanlık alışverişleri yapılıyor.

İstanbul'da yoğun kurban pazarlığı

Kurban pazarlarında hararetli pazarlıklar, heyecanlı alışverişler sürüyor.

Kurban alışverişinin en yoğun olduğu şehirlerden biri de megakent İstanbul...

İstanbul'da kurulan kurban pazarlarında bok boy, kilo kilo kurbanlıklar alıcı bekliyor.

Ortalama fiyatlar 60-100 bin TL

Ortalama ağırlıkta büyükbaş hayvan fiyatları 60-100 bin bandında yer alıyor.

Hisse başı 12-15 bin TL

Bu sayılara göre büyükbaş 1/7 hisse fiyatı ortalama 12-15 bin TL aralığında seyrediyor.

Bu durumda hisse başı 20 ila 23 kg arasında bir et miktarına karşılık geliyor.

Kurbanlık alımında nelere dikkat edilir

İbadetin en önemli kısmı ise kurbanlık seçimi ile başlıyor...

Birçok Müslüman bu ibadeti uzun yıllardır yapsa da uzmanlar, her şeyin yolunda gitmesi için dikkat edilmesi gerekenleri her bayram öncesinde tekrar hatırlatıyor.

Biz de kurbanlık seçiminde dikkat edilmesi en önemli hususları derledik;

Kurbanlıklarda yaş şartı

Kurban olarak ancak koyun, keçi, sığır, manda ve deve kesilebilir. Bunların dışındaki hayvanlar kurban olarak kesilemezler.

Bu kapsamda en önemli konu kurbanlığın yaşı.

Kurbanlık hayvanların yaş sınırı, Hz. Peygamberin sünneti ile tespit edilmiştir.

Buna göre, devede 5, sığır ve mandada 2, koyun ve keçide ise 1 yaşını doldurma şartı aranır.

Yaş konusunda istisna

Bunun yanında, 6 ayını tamamlayan koyun, bir yaşını doldurmuş gibi gösterişli olması halinde kurban edilebilir. Koyunlardaki bu istisna bizzat Hz. Peygamber tarafından yapılmıştır.

Deve, sığır ve keçinin, koyuna kıyaslanarak besili olması halinde söz konusu yaşları doldurmadan kurban edilemez.

Küçükbaşlar bir kişi adına kurban edilebilir

Koyun veya keçi sadece bir kişi adına kurban edilir. Deve, sığır ve manda ise bir kişiden yedi kişiye kadar ortak olarak kurban edilebilir. Bu durumda her bir kişinin hissesi yedide birden aşağıya düşmemelidir.

Hastalık yara, öksürük, gözlerde akıntı olmamalı

Kurban edilecek hayvan sağlıklı ve organları tam olmalıdır.

Hayvanın vücudunun herhangi bir yerinde yara, öksürük, ateş, gözlerinde yaş akıntısı gibi olguların olmamasına dikkat edilmesi gerek.

Uygulamadan yaş ve hastalık kontrolü

Tarım ve Orman Bakanlığı'nın “Tarım Cebimde” uygulamasıyla kurbanlık hayvanın küpe numarasını yazarak, alacakların hayvanın yaşı, cinsiyeti ile ilgili daha fazla detaya ulaşabilir. Bu uygulamada kafalarındaki yaş problemini de giderilerek hayvanın yaşı öğrenilebilir.

Kurbanlıklarda fiziki özellikler

Hayvandan beklenen maksadı tümüyle yok eden veya değerini azaltan kusurlar, hayvanın kurban olmasına engel teşkil eder.

Hasta, zayıf ve düşkün, bir veya iki gözü kör, boynuzlarının biri veya ikisi kökünden kırık, dili, kuyruğu, kulakları ve memelerinin yarısı kesik, dişlerinin tamamı veya çoğu dökük hayvanlardan kurban olmaz.

Ancak, hayvanın doğuştan bu özellikleri taşıması kurban edilmesine engel olmazken, kesileceği yere gidemeyecek derecede topal olan hayvanlar da kurban edilemez.

Kısırlaştırılmış hayvanlar kurban edilebilir

Etinden ya da hizmetinden yararlanmak amacıyla kısırlaştırılmış/iğdiş edilmiş hayvanlar kurban olarak kesilebilir.

Gebe hayvan kurban edilmez

Gebe hayvanların kurban olarak da etlik olarak da kesilmesi uygun görülmez.

Fakat kesilmesi durumunda kurban ibadeti yapılmış sayılır.

Kurban edilmek üzere belirlenen gebe bir hayvan kurban edilmeden yavrulayacak olursa iki yol izlenir.

Ya o yavru da annesiyle birlikte kesilir, fakat sahibi etini yemez, yoksullara verir. Yerse kıymetini sadaka olarak vermelidir. Ya da kesilmez ve yavrunun kendisi ya da değeri fakirlere sadaka olarak verilir.

Vekaletle kurban kesecekler bu kurallara dikkat

Vekaletle kurban kestirmek isteyen kişinin, kesene vekâlet vermesi gerekir. Eğer kurban ibadetinin yerine getirilmesi hususunda bir kurum aracı kılınıyorsa bu durumda kurbanın satın alınması, kesilmesi ve dağıtılması gibi hususlarda kapsamlı bir vekâlet verilmelidir.

Aracı kişi ve kuruluşlar, vekâlet şartlarının dışına çıkmamalı, kurbanlarla ilgili olarak, sahiplerinin bilgisi ve rızası dışında iş ve işlemlerde bulunmamalıdırlar.

Hayvan, kurban niyetiyle ve vekâlet veren kişi adına kesilmelidir. Ortakların tamamının niyeti ibadet olmalıdır.

Kurban hangi zaman aralığında kesilir?

Kurbanlıklar, mutlaka kurban kesim günleri içerisinde kesilmelidir. Udhiyye kurbanının kesim zamanı, bayram günü bayram namazı kılındıktan sonra başlayıp bayramın üçüncü günü güneş batıncaya kadar devam eder.

Şâfiî mezhebine göre ise bayramın dördüncü günü güneş batıncaya kadar da kurban kesilebilir.

Kesim gerçekleştirilirken hem kurbanlık hayvanın hem de kesimi gerçekleştirenlerin zarar görmemesi için gerekli tedbirlerin alınması ve çevre temizliği gibi hususlara azami derecede dikkat edilmesi gerekir.

Bunun yanı sıra bıçak bileme vb. hazırlıklar hayvanın gözü önünde yapılmamalı, kesim işleminin diğer hayvanların göreceği şekilde gerçekleştirilmemesine de özen gösterilmelidir.

Masraflar hayvandan elde edilen gelirle ödenmemeli

Hayvan kesim ücretleri veya organizasyon giderleri, kesilen kurbanlık hayvanların etleri, derileri veya sakatatından karşılanmamalı, bunlar ayrıca ödenmelidir.

Hissedarlar belirlenmeden hayvanların topluca kesilmesi caiz değildir. Henüz kesim yapılmadan her bir hissedar, kurban edilecek bir büyükbaş hayvanın en az yedide bir hissesine kaydedilerek belirlenmeli ve hayvan, belirlenen hissedarlar adına vekâleten kesilmelidir. Bunun aksine örneğin, altı kişi adına kesilen bir büyükbaş hayvana, kesimden sonra yedinci kişi dâhil edilemez.

Kurban ibadetinin en temel maksatlarından biri de ihtiyaç sahiplerine kurban etlerini ulaştırarak onların kurban bayramı sevincine iştirak etmelerini sağlamaktır.

Bu doğrultuda kurban organizasyonu yapan kuruluşların kurban etlerini satma cihetine gitmeden, bayram günlerinde et olarak ihtiyaç sahiplerine ulaştırma gayreti içerisinde olmaları gerekir.

Kurban eti satılır mı?

Kurban kesim organizasyonu yapan kuruluşların, kapasitelerini önceden belirleyerek kesip dağıtabilecekleri miktarda kurban vekâleti almaları gerekir. Kapasitelerinin üzerinde vekâlet alıp kurban etlerini daha baştan satıma konu etmeleri caiz değildir.

Ticari kuruluşlar, kurban organizasyonu kapsamında et satımını çağrıştıran uygulamalardan uzak durmalıdır.

Et satımı ile kurban ibadeti birbirinden farklı şeylerdir. Dolayısıyla kurban kesimine aracılık eden ticari kuruluşlar, belli kiloda et miktarının kurban sahiplerine verilmesini taahhüt etmemelidirler.

Bunun yerine tahmini bir kilo aralığı belirleyerek, bu kilo aralığında bir hayvanı kişi adına vekâleten kesebilirler. Bu durumda çıkan et ne ise hisse sahibine teslim edilmesi gerekir.

Hissedarların etlerinden eksiltme yoluna gidilerek veya tahmini kilodan fazla gelen etler toplanarak yeni bir hisse oluşturulmamalı ya da bu etler başkalarına satılmamalıdır.

Kuruluşlar, vekâletlerini aldıkları kişiler adına kestikleri kurban etlerinin tamamını ya hissedarlara ya da vekâlet şartlarına uygun olarak onların izin verdiği yerlere ulaştırmalıdır.

Kurban etlerinin sahiplerine verilmesi üzerine anlaşma yapıldıysa, etlerin karıştırılmaması ve her hissedara kendi kurbanının etinin verilmesi gerekir. Çünkü bu hisseler, vekâlet verenlerin mülkiyetinde olduğundan yapılacak her türlü tasarruf onların izni ve onayına bağlıdır.

Hissedarlar, kurban hissesinin tamamına sahip olmalı, kuruluşlar fazla hisse toplayabilmek için hisse fiyatını düşük ilan ederek kendi kaynaklarından ilave ücret ödememelidirler.

Doğru bilinen yanlışlar

Kurban ibadetinin yerine getirilmesi için, gerekli şartları taşıyan bir hayvanın usulüne uygun olarak kesilmesi şarttır. Kesim gerçekleşmeksizin yalnızca bağışta bulunmak veya sadaka vermek kurban ibadeti yerine geçmez.

Bu bağlamda “Kesimsiz kurban bağışı” vb. adlar altında yapılan bağışların hiçbir dini dayanağı bulunmamakta olup söz konusu bağışlar kurban sayılmaz. Dolayısıyla toplumumuzdaki kurban anlayışını zedeleyecek bu tür uygulamalara itibar edilmemelidir.

Bir kurban hissesi yalnızca bir kişi içindir. İmkânı olmayan birden fazla kişinin, tek kişilik bir hisseye ortak olabileceği anlayışı dinen doğru değildir. Bu itibarla küçükbaş bir hayvana birden fazla kişinin ortak olması ya da büyükbaş bir kurbanlığa yediden fazla kişinin hissedar olması caiz değildir.

Aynı hisseye birden fazla kişinin ortak olması halinde kurban ibadeti yerine getirilmiş olmaz. Bu bağlamda vekâletle kurban kesen kuruluşlar kendi adlarına değil, sadece vekâlet veren kimseler adına kurban kesebilirler.

Peygamber adına hisse uygulaması yanlış

İnsanların bir araya gelerek topluca Hz. Peygamber adına bir kurban hissesine girmeleri şeklinde bir uygulama dinimizde mevcut değildir. Dolayısıyla dinî duyguların istismarına yönelik bu tür uygulamalardan uzak durulmalıdır.

Dinimizde kabir kurbanı veya ölü kurbanı adıyla bir kurban türü bulunmamaktadır. Ölenin vasiyeti yoksa onun adına udhiyye kurbanı kesilmesi gerekmez.

Kurban kanının, alna veya araba tekerleği gibi eşyalara sürülmesi inancı doğru değildir.

Evli olmayan kimselerin -gerekli mali imkâna sahip olsalar da- kurban kesemeyecekleri anlayışı yanlıştır.

Kadınlar da kurban kesebilir

Kurban kesim işlemini kadınların yapamayacağı anlayışı doğru değildir. Kesme becerisine sahip olan kişi, erkek olsun kadın olsun, kurban kesimini gerçekleştirebilir.

Büyükbaş bir kurbanlığın hissedar sayısının mutlaka 3, 5, 7 gibi tekli sayılarda olması gerektiği anlayışı doğru değildir. Bir büyükbaş hayvana yedi kişi ortak olabildiği gibi altı kişi de ortak olabilir. Önemli olan her birinin hissesinin yedide birden az olmamasıdır.

Kurbanlık hayvanın gerekli yaşını tamamladığı halde henüz kapak atmamış (sığır cinsi hayvanlarda ön kesici süt dişlerinin dökülüp kalıcı ön kesici dişleri çıkmamış) ise kurban edilemeyeceği şeklindeki anlayış doğru değildir. Yaşının tam olarak tespit edilemediği durumlarda ise kapak atmak gibi alametlere itibar edilebilir.

Kurban etlerinin mutlaka yedi fakire dağıtılması...

Kurban etlerinin mutlaka yedi fakire dağıtılması gerektiği şeklindeki anlayış doğru değildir. Kişi udhiyye kurbanını kestikten sonra bunun bir kısmını ihtiyaç sahiplerine, bir kısmını akraba ve komşularına verdikten sonra geriye kalan kısmını kendi evi için kullanabilir.

Bu hüküm adak olmayan udhiyye kurbanlarıyla ilgilidir. Vekâletle kurban kesen kuruluşların da udhiyye kurbanlarının etlerini söz verdikleri yerlerin dışına dağıtmamaları, vekâlete aykırı davranmamaları gerekir.

Kurbanlık hayvana ortak olanların bazılarının adak veya akika niyetiyle kurbana iştirak etmesinin kurbana engel olduğu şeklindeki anlayış hatalıdır. Ortakların her birinin niyetinin Allah rızası için kurban kesmek olması, kurbanın geçerli olması için yeterlidir.